مشهدتئاتر

اجتماع با آدم‌هایش، روابط و سختی‌های نفس گیرش ...

نگاهی به نمایشنامه "خانه  مفت" نوشته  لندفورد ویلسون وترجمه معین محب علیان

علی حاتمی نژاد

مشهد تئاتر- بی شک شخصیت اصلی نمایشنامه ی خانه ی مفت اجتماع است . با آن قد و قواره ی زمخت و پیچیده اش .این جبر اجتماعی است که  به شخصیتها جان دیگری می بخشد و عامل اخلال می شود تا دنیای متعادل شخصیت ها را به هم بریزد و عاملی باشد برای پیشروی

نمایشنامه برای قرنهای متمادی دانشمندان بر این باور بوده اند که مکان زندگی تاثیر بسزایی در سلامت روح و جسم دارد . بقراط پایه گذار علم پزشکی غرب، معتقد بود محل زندگی تاثیر بسزایی بر ذهن و جسم انسان دارد و بعد تر ها عنوان شد که وراثت و محیط دو عامل اصلی شکل گیری شخصیت ها هستند .همین سایه ی سنگین اجتماع است که همدلی با شخصیت اصلی را به هم احساسی با او نزدیکتر می کند .

لازم است قدری بیشتر توضیح دهم . در درام از نگاه مخاطب ،همدلی با شخصیت لزوما به معنای هم احساسی با او نیست .وقتی با کسی همدل می شویم او را درک می کنیم و وقتی هم احساس می شویم او را حمایت ، تشویق و تایید می کنیم .مکبث نمونه ی خوبی است . قطع به یقین می توانیم با او همدل شویم اما هم احساس نه. حتی اگر نخواهیم بپذیریم طبیعت انسانی در طلب تاثیر و تسلط است. علاوه بر این مکبث با این تمایلات افراطی می جنگد چرا که اساسا انسانی فروتن است و همین مساله او را هر چه بیشتر به ما پیوند می دهد چرا که همه می دانیم جدال با وجدانمان چگونه کشمکشی است . اما علی رغم وجود همدلی ، تمایلات و کارهای او را تائید نمی کنیم و نمی خواهیم موفقیتی به دست آورد. واکنش صریح ما در برابر مکبث " ادامه بده " نیست ، بلکه همان طور که برادلی منتقد بزرگ می گوید پاسخ ما " این کار بیهوده است " خواهد بود . بی شک ما با شخصیتهای خانه ی مفت همدلی می کنیم و از آنجا که عامل اخلال در نمایشنامه بیرونی است و جبر محیط عامل اصلی نقصان شخصیتها ست بنابراین به آنان در انجام امور غیر عرف حق می دهیم . شاید همین حق دادن است که در پس ذهن همدلی را به هم احساسی با شخصیت نزدیک و نزدیک تر می کند .

نمایشنامه ی خانه ی مفت به نسبت نمایشگاه لودلو بیرونی تر است . گویی ویلسون دیگر از روان شخصیت هایش بیرون آمده و از پنجره ی باز به اطرافش نگاه می کند. اجتماع با آدمهایش ، روابطش و سختیهای نفس گیرش ...

سپاس از معین محب علیان که قدم زدن در این هزارتوی ادبیات نمایشی را به واسطه ی ترجمه هایش آسانتر کرده است .

****