نگاهی به حضور هنرمندان تئاتر مشهد در سی و یکمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر
تئاتر مشهد با نام مستعار
نگاهی به حضور هنرمندان تئاتر مشهد
در سی و یکمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر
سید جواد اشکذری- جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر بعد از سه دهه فعالیت، از بااهمیت‌ترین و تاثیرگذارترین رویدادهای هنری کشورمان محسوب می‌شود که به نوعی ویترین و آینه تمام‌نمای فعالیت‌های تئاتری تمام شهرهای صاحب تئاتر کشور به شمار می‌آید.
این رویداد مهم در سیویکمین دوره برگزاری‌‌اش دارای بخش‌های مختلفی شده است که می‌توان به بخش‌های «تئاتر ایران»، «بینالملل»، «تجربه‌های نو»، «تئاتر مناطق»، «نگاه تازه»، «تئاتر خیابانی»، «بخش ویژه»، «مسابقه و نمایشگاه عکس و پوستر»و «مسابقه نمایشنامه‌نویسی» اشاره کرد. اما مشهد و خراسان در این بخش‌ها حضور پررنگی نداشته و ندارد و برای رسیدن به آن هم برنامه‌ریزی منسجمی دیده نمی‌شود.
امسال هرچند هنرمندان مشهدی در جشنواره فجر حضور پررنگی دارند، اما فقط نام دو نمایش از شهرمان دیده می‌شود و به تازگی نام‌هایی مانند «تهران» یا «چناران» نام مستعار جدید «تئاتر مشهد» شده‌اند. بدون شک این نمایش‌ها، نتیجه توانایی بالقوه تئاتر مشهد هستند که به دلایلی در جای دیگر بالفعل می‌شوند. مدیران هنری شهر باید جواب این پرسش را بدهند که چرا امسال تئاتر مشهد در مقایسه با چند سال گذشته، در جشنواره ملی و بین‌المللی فجر، افت جایگاه داشته است؟
بنویسید چناران، بخوانید مشهد!
اولین نمایشی که از خراسان رضوی، حضورش در سیویکمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر قطعی شد، نمایش «کسوف» به نویسندگی ایوب آقاخانی و کارگردانی مهران سلیمانی پاک بود که همگان نوشتند از چناران شرکت داشته ولی همه خواندند که نماینده تئاتر مشهد بوده است.
نمایش «کسوف» که از سوی مشهدی‌ها شکل گرفت، به خاطر ناملایماتی که در تئاتر مشهد با آن مواجه شد، از سوی تئاتر چناران وارد جشنواره تئاتر استانی شد و با کسب جوایز برتر به جشنواره تئاتر مناطق راه یافت که با درخشش در رشت توانست جواز حضور در بخش تئاتر مناطق جشنواره فجر را کسب کند و از اندک نمایش‌های بخش «مناطق» باشد که همراه با نمایش «مرخصی در چند روز» از مشهد به بخش مسابقه راه یابد.
نمایش «کسوف» که نگاه انسان‌گرایانه به مقوله جنگ دارد، در بخش های «مناطق» و« مسابقه ایران» ، در هفتم بهمن در ساعت‌های 16 و 18 در خانه نمایش روی صحنه می‌رود. در «کسوف» دو زوج به دلیل مسائل پیش‌آمده در نتیجه جنگ، به نقطه صفر مرزی مهاجرت کرده و با سختی‌های زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند. مهران سلیمانی پاک، درباره «کسوف» می‌گوید: پس از ارائه و شکل‌گیری چند طرح به ایده‌ای دست پیدا کردم که مبتنی بر جزئیات و تصویرسازی از مفاهیم این نمایشنامه است؛ بنابراین، صحنه نمایش به شکل کاملا مینی‌مال طراحی شد.
مهران سلیمانی در این اثر در کنار امیر اورعی و شهره مکری ، در نقش «مرزبان» به ایفای نقش می‌پردازد.
از نپال تا فجر
از بین نمایش‌های مشهدی‌ها، فقط دو نمایش «مرخصی برای چند روز» و «هفت دریا شبنمی» هستند که نام شهرمان را در برنامه و جدول زمان‌بندی جشنواره یدک می‌کشند.
نمایش «مرخصی برای چند روز» به‌نویسندگی رئوف دشتی و کارگردانی سیدحجت طباطبایی، چهارم بهمن در‌حالی در ساعت‌های 17 و 20 در تالار حافظ روی صحنه می‌رود که همراه با نمایش «کسوف» در بخش مسابقه قرار دارد. «مرخصی برای چند روز» اقتباسی از نمایشنامه «بانوی دریایی» اثر هنریک ایبسن است که به موضوع زندگی فردی و اجتماعی جامعه زنان می‌پردازد و داستان زنی را روایت می‌كند كه با ازدست‌دادن فرزندش دچار افسردگی شده و مدام صدای خروشان امواج دریا را می‌شنود.
رئوف دشتي «مرخصي براي چند روز» را دوسال پيش، با تاثیر از کتاب «زناني که با گرگ‌ها مي‌دوند»، نوشته دکتر کلاريسا پينکولااستس نوشته و سعي کرده است در آن کهن الگوهاي زن وحشي را به خوبي به نمايش درآورد.
وی در گفتگویش با ایسنا گفته است: به همين خاطر با نگاهی استعاره‌اي به مفاهيم «ايبسن»، لوکيشن و همه قسمت‌ها را تغيير داده و داستان را در فضاي کاملا خيالي پيش بردم؛ به‌طوري که اين متن نقطه جغرافيايي و فرهنگ خاصي را مد نظر ندارد و سعي مي‌کند با نگاهي جهان‌شمول به مقوله زنان، با تمامي مردم و فرهنگ‌هاي مختلف ارتباط کاملي را برقرار کند.
نمایش «مرخصی برای چند روز»، قبل از حضور در جشنواره فجر، در جشنواره بین‌المللی تئاتر آروهان نپال که آذرماه در کاتماندو برگزار شد، دو‌بار به روی صحنه رفت و مورد استقبال مخاطبان قرار گرفت و به چند کشور هم از جمله نروژ، هند و بنگلادش دعوت شد. در این نمایش صحرا رمضانیان، حامد امان‌پور، آرش تبریزی، سحر رضوانی، نوشین نوروززاده و نازنین تفضلی بازی می‌کنند.
برای دومین بار در فجر
بخش ویژه جشنواره امسال تئاتر فجر، میزبان 26 نمایش است که این روز‌ها یا در حال اجرا هستند یا در طول سال گذشته در تهران و شهرستان‌ها روی صحنه رفته‌اند که خوشبختانه نمایش «هفت دریا شبنمی» به نویسندگی سعید تشکری و کارگردانی رضا حسینی از مشهد در این بخش حضور دارد. این نمایش که از برگزیدگان جشنواره امسال تئاتر رضوی است، آبان‌ماه در مشهد روی صحنه رفت و برای دومین بار در این رویداد مهم روی صحنه می‌رود.
«هفت دریا شبنمی» که پنجم بهمن در دو ساعت 18 و 20:30 در تالار وحدت اجرا می‌شود، به ساخته شدن مسجد گوهرشاد در مشهد می‌پردازد که نویسنده با ساختاری دراماتیک سعی دارد قصه‌ای عامیانه را روی صحنه بیاورد.
حدود 30 بازیگر، ایفاگر نقش‌های این نمایش هستند که می‌توان به غلامرضا عارف‌نژاد، کریم جشنی، سعید صادقی، نرگس گلکار، شهره مکری و ندا كوهي اشاره کرد.
بود و نبود مشهد در عرصه بینالملل
در بخش بینالملل جشنواره تئاتر فجر، نمایشی از مشهد وجود ندارد اما محمودرضا رحیمی و سروش طاهری، با دو نمایش در جمع 24 نمایش این رویداد قرار دارند تا با تئاترهایی از کشورهایی چون سویس، استرالیا، آذربایجان، مجارستان، لبنان، ارمنستان و ایتالیا به رقابت بپردازند.
اگر نمایش «خون و ماتیک» از هنرمندان مشهدی، از شهرمان به این جشنواره راه پیدا می‌کرد، به‌طورحتم مشهد در تئاتر شهرستان رکورد حضور در این بخش برای دو سال پیاپی را می‌توانست از آن خود کند اما امسال در بخش بینالملل باوجود شایستگی‌هایمان نامی از این شهر نبود و باز هم روبه‌رو شدیم با یک چرا؟
نمایش«خون و ماتیک» به نویسندگی صحرا رمضانیان و کارگردانی سروش طاهری، به روایت سه داستان مربوط به دفاع مقدس می‌پردازد که در سه زمان مختلف در ایستگاه قطار اندیشمك اتفاق افتاده است. این نمایش از آثاری بود که بعد از کسب جوایز نخست كارگردانی، بازیگری زن و طراحی صحنه و همچنین جایزه سوم بازیگری مرد در جشنواره تئاتر ماه، حضورش در جشنواره فجر در همان مراسم اختتامیه ماه از سوی دکتر کشن فلاح، دبیر جشنواره فجر عنوان شد.
سروش طاهری درباره حضور این اثر در بخش بینالملل جشنواره تئاتر فجر گفت: به‌شدت علاقه داشتم که با این نمایش در تئاتر فجر حاضر شوم و برای رسیدن به هدفم مدت‌ها تمرینات طاقت‌فرسا داشتیم و خلاقیت سایر عوامل گروه در موفقیت این اثر تأثیر داشت.
در این نمایش که چهارم بهمن در دو ساعت 16 و 18 در تماشاخانه مهر روی صحنه می‌رود، علی برجی، سیدعلی موسویان، مانلی حسین‌پور، فرشید میرزا سلطانی، مهسا آبینه، مهری آل‌آقا، علیرضا زارعی و میثم عباسی به ایفای نقش می‌پردازند.
محمودرضا رحیمی هنرمند تحصیل‌کرده مشهدی تئاتر کشور است که سال‌ها در پایتخت فعالیت می‌کند اما هیچ‌گاه تئاتر شهرش را فراموش نکرده است. او امسال متنی از حمیدرضا نعیمی با عنوان «مرکب‌خوانی و ارکستر مردگان» را در بخش بینالملل، ششم بهمن در ساعت‌های 18 و 20:30 در تالار چارسو روی صحنه می‌برد. این نمایش در پنج اپیزود به نام‌‌های: «سوگ چامه ایرج» (نسخه‌ای برای گوسانی) که روایت فریدون و پسرانش بر اساس شاهنامه فردوسی است، «مجلس وزیرکشی» (مکاشفه در چگونگی بر دار شدن امیر حسنک وزیر)، «تیغ ماهی» (روایت یکی از وزرای قجر و پسرش)، «آوار پریشانی» (روایت شاعری به همراه همسرش در محضر برای طلاق) و اپیزود «نزاع» (روایت واگویه‌های انسان‌ها هنگام ماهیگیری) است که هریک به شیوه‌ای خاص با داستان دیگر ارتباط پیدا می‌کنند.
جای خالی مشهد در فهرست بخش استانی فجر
12 نمایش در بخش استانی سیویکمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر از 26 تا 30 دی، هم‌زمان در پنج استان، در شهرهای شیراز، کرج، یاسوج، شاهرود، گرمسار، سمنان، گرگان و گنبد روی صحنه خواهند رفت که در بین این آثار، نمایش «خون و ماتیک» که درباره‌اش گفتیم، به چشم می‌خورد؛ نمایشی که می‌توانست در شهر خالقانش هم روی صحنه برود، اما اگر جشنواره استانی فجر در مشهد هم برگزار می‌شد. به‌جرئت می‌توان گفت شهرهایی در این فهرست حضور دارند که پیشینه تئاتری‌شان کمتر از نام پرآوازه تئاتر مشهد است؛ از این رو با این سوال روبه‌رو می‌شویم که به‌راستی چرا نام مشهد و تئاترش در فهرست میزبانی جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر امسال دیده نمی‌شود؟ چرا نباید میزبان بهترین‌های تئاتر کشور باشیم؟ آیا واقعا ما از عهده چنین جشنواره‌ای در شهر و استانمان بر نمی‌آییم و امکانات تئاتری و غیرتئاتری‌مان، کمتر از این پنج استان است؟
امید به درخشش هنرمندان مشهدی
در جشنواره تئاتر امسال فجر در بسیاری از بخش‌ها مانند «تجربه‌های نو»، «نگاه تازه»، «تئاتر خیابانی» و «رادیو تئاتر» نماینده نداریم و هیچ وقت در تئاتر مشهد برای حضور در این بخش‌ها برنامه‌ریزی نشده است و با اینکه هنوز آماری از حضور هنرمندان مشهدی در دو بخش «مسابقه و نمایشگاه عکس و پوستر»و «مسابقه نمایشنامه‌نویسی» در دست نیست، امیدواریم مانند سال‌های گذشته عکاسان، طراحان پوستر تئاتر و نیز نمایشنامه‌نویسان مشهدی در این حوزه‌ها موفقیت‌های چشمگیری را کسب کنند.
همچنین در پایان می‌توان به حضور دو نمایشنامه «ابرهای باران‌زا» نوشته علی حاتمی‌نژاد از تهران و «خون و ماتیک» نوشته صحرا رمضانیان از کرمانشاه اشاره کرد که هر دو از نمایشنامه‌نویسان مشهدی هستند.
مشهدتئاتر